آثار تاریخی استان

آذربایجان غربی؛ محل مواجهه فرهنگی اقوام مختلف
آذربایجان غربی از دیرباز محل مواجهه اقوام مختلف بوده که شاهد این مدعا وجود کلیساهای متعدد است.
آیین و مذهب مسیح از قرن اول میلادی در نواحی غرب امپراطوری ایران وارد شد.این نفوذ از دو راه صورت پذیرفت یکی از راه بین النهرین و دیگر از جانب ارمنستان، مسیحیان ایران از آغاز مسیحیت در ایران همواره شامل دو قوم آشوری و ارمنی هستند.
آشوری ها معتقدند که مسیحیت را حضرت توما یکی از دوازده حواریون حضرت عیسی پس از سال سی و سی میلادی در میان آنها تبلیغ و ترویج کرده است و کلیسای حضرت مریم شهر ارومیه را به او نسبت می دهند.
ارامنه نیز بر این اعتقادند که مسیحیت را طاطائوس یکی از حواریون حضرت مسیح بین آنها تبلیغ و ترویج نموده و بنای کلیسای طاطائوس مقدس (قره کلیسا) را به او نسبت می‌دهند.
کلیسای طاطائوس در میان ارامنه جهان از جایگاه خاصی برخوردار بوده و همه ساله در اوایل مرداد مراسم سالانه آن با حضور هزاران مسیحی برگزار می‌شود و در این مراسم ویژه نوزادان مسیحی غسل تعمید و زوج های جوان به عقد یکدیگر در می‌آیند.
این کلیسا که به نام تادی مقدس معروف است در روستای قره کلیسا از توابع سیه چشمه (چالدران) قرار دارد و مزار تادی مقدس است.
▪ تخت سلیمان تکاب
تخت سلیمان در زمره آثار ثبت شده جهان از نکات قابل ذکر بخش میراث فرهنگی و گردشگری استان است.
مدت بیست سال گروهی از آلمان مشغول تحقیق و اکتشاف در آتشکده تخت سلیمان در زندان سلیمان بوده اند، آتشکده‌ای که یکی از با اهمیت‌ترین، وسیع ترین و باشکوه‌ترین تأسیسات ساسانی است که تا کنون شناسایی و از زیر خاک بیرون آورده شده است و یکی از با اهمیت‌ترین نمادهای مذهبی، سیاسی و فرهنگی اواخر دوره ساسانی در قرن ششم میلادی به شمار می‌رود، ارزش‌های معماری در این منطقه تأثیر بسیاری در دوره‌های بعد و حتی دوره اسلامی گذاشته است و اهمیت آن تا حدی است که در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است.
تخت سلیمان در محال افشار و ۴۵ کیلومتری شمال شرق بخش تکاب شهرستان میاندوآب قرار دارد و جاده دسترسی به آن آسفالته است.
این محل که مورخان آن را کنژک عهد ساسانی یا شیز و گنجک دوره اسلامی دانسته‌اند رومیان آن را گزکا و اشکانیان آن را فراآسپا نامیده‌اند با استناد به آثار به دست آمده از کاوش‌های باستان شناسی یکی از سه آتشکده مهم و معتبر دهه ساسانی یعنی آتشکده آذرگشسب بوده و خسرو پرویز دوم نیز کاخی در جوار آن بنیان نهاده بود و ایامی از سال را در آن اقامت می‌کرد.
اگر چه آثار بازسازی و مرمت از دوره خلفای عباسی در این منطقه دیده شده و نمونه سفال‌های پیش از قرن هفتم هجری قمری نیز ضمن کاوش‌های این مجموعه به دست آمده است، اما دوره رونق و عمران مجدد آن مربوط به زمان حکمرانی دومین ایلخان مغول و برادر زاده هلاکوخان یعنی آباقاخان است که آن را برای قصر تابستانی خود مناسب تشخیص داده بود.
▪ غار سهولان
یکی دیگر از مناطق دیدنی آذربایجان غربی غار سهولان است. غار سهولان از شگفتی‌‌های آفرینش و شگفت انگیزترین جلوه‌های طبیعت زیبای استان است. آثار حیات بشری در غار سهولان از شش تا هفت هزار سال گذشته وجود دارد و بعد از غار علی صدر همدان دومین غار آبی ایران است.
این غار در ۴۶ کیلومتری جنوب غربی شهر زیبای مهاباد و در جنوب دریاچه ارومیه بر سر جاده بوکان که به طور میان بر مهاباد را به شهر بوکان متصل می‌کند قرار دارد.
هر چند که از نظر آغاز پیدایش به دوره دوم زمین شناسی (کرتاسه) برمی‌گردد، اما در هیچ یک از کتب فارسی، کردی و ترکی نامی از آن برده نشده است. تنها ژاک دمورگان جهانگرد مشهور فرانسوی بین سال های ۱۸۹۲ تا ۱۸۹۶ که در ایران مشغول نوشتن کتاب جغرافیای غرب ایران بوده غار را دیده و با کمک ساکنان روستا به وسیله کلک از راه آبی وارد غار شده و از راه خشکی بیرون آمده است. سپس در سال ۱۳۵۰ هجری شمسی یک هیئت غارنورد از دانشگاه اکسفورد با تجهیزات کاملی از غار دیدن کرده و درباره آن نوشتند که غار سهولان یکی از عجیب‌ترین غارهای آبی جهان به شمار می‌آید.
سرانجام در سال ۱۳۷۰ هیئتی برای شناسایی از غار دیدن کرده و اقدامات اولیه را انجام دادند و در نهایت سال ۷۶ اقدام به بازگشایی مسیرهای دیگر غار کردند و در سال ۷۹ توسط شهرداری مهاباد مورد استفاده قرار گرفت.
▪ کاخ موزه باغچه جوق ماکو
کاخ موزه باغچه جوق ماکو در ۲ کیلومتری جاده ماکو، بازرگان و در روستای باغچه جوق قرار دارد. در جوار این روستا و بر دامنه کوه مرتفعی در داخل باغ بزرگی ساختمان مجلل و تاریخی قصر سردار ماکو ار آثار با ارزش و منحصر به فرد شمال غرب کشور قرار دارد.
قصر باغچه جوق توسط اقبال السلطنه ماکویی از حکام مقتدر اواخر دوره قاجاریه و یکی از سرداران مظفرالدین شاه قاجار احداث شده است.
در حال حاضر این موزه شامل اشیاء و لوازم زندگی سردار ماکو است که به لحاظ موقعیت و نفوذ قابل توجه وی در این خطه از کشور به ویژه در زمان حکومت پرآشوب مظفرالدین شاه از طرف حکام و دربار روسیه برای ایشان ارسال شده بود.
این اشیاء در نوع خود جالب توجه و دیدنی است. به همین جهت اسباب و اثاثیه مذکور شامل انواع و اقسام مبل ها و صندلی‌های لوکس از جنس چوب‌های جنگلی نی و خیزران با تزئینات برجسته برنزی و رویه مخمل و نقوش کنده کاری شده ساخت کشورهای لهستان، فرانسه، اتریش و روسیه، آیینه های سنگی با قاب‌های طلایی و استیل مشکی منبت کاری شده، پرده های رنگین اطلس، پشمی و تودوزی با طرح‌های مختلف، کمد و جالباسی از چوب گردو با منبت کاری و روکش اطلس ساخت اتریش و لوسترهای برنزی هیجده شاخه ساخت فرانسه در اتاق‌های طبقات اول و دوم ساختمان مرکزی در معرض تماشای بازدیدکنندگان قرار داده شده است.